بررسی کاربست طرح‌واره‌های تصویری جانسون در قرآن کریم، با تکیه بر اشاره‌های تربیتی و آموزه‌های اخلاقی در کلام وحی

یکی از حوزه‌های علمی جدیدی که با ذهن انسان ارتباط مستقیم دارد، حوزه‌ی شناختی است که روزبه‌روز، بر تعداد پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در این حوزه افزوده می‌شود. حوزه‌ی «اخلاق» و» تربیت»، به سبب ماهیت روان‌شناختی و ارتباط مستقیم با ذهن و پیچیدگی‌های آن، از طریق مطالعات این‌چنینی، قابل‌بررسی هستند. علوم شناختی و علوم وابسته به آن نظیر زبان‌شناسی شناختی، به سبب ماهیت ارتباطی، ابزار لازم جهت انجام پژوهشی که پرده از ارتباط علوم شناختی و علوم تربیتی بردارد، در اختیار پژوهشگران قرار داده است. نگارنده نیز درصدد آن است که با استفاده از این ابزار در رمزگشایی معنایی قرآن، گامی ناچیز بردارد. یکی از اصول معناشناسی شناختی، جسمی­شدگی ساختار مفهومی است. به عقیده‌ی جانسون، تجربیات ما از جهان خارج، ساخت‌هایی در ذهن ما پدید می‌آورند که ما آنها را به زبان خود انتقال می­دهیم. این ساخت­های مفهومی، همان طرح­واره­های تصویری­اند. درواقع، طرح تصویری، نوعی ساخت مفهومی است که انسان بر اساس تجربیات فیزیکی خود در جهان خارج، آنها را می‌سازد. این تجربیات عینی، امکان درک دیگر مفاهیم در حوزه‌های انتزاعی‌تر نظیر زبان را، به انسان می‌دهد. مارک جانسون این تجربه‌ها را، در قالب سه حوزه­ی کلی طرح‌واره‌های حرکتی، طرح‌واره‌های حجمی و طرح‌واره‌های قدرتی تقسیم­بندی می­کند. در پژوهش حاضر با تحلیل کلام وحی، سی مورد از طرح‌واره‌های موضوعی تکرارشونده استخراج شد که بر اساس بسامد وقوع و اهمیت موضوع در سه‌ طبقه­ی آموزه‌های درجه یک، آموزه‌های درجه دو و آموزه‌های درجه سه دسته­بندی شدند. بر اساس یافته‌های این مطالعه، بیشترین فراوانی، مربوط به گروه مفاهیم درجه یک با موضوعات وحی، معاد، نبوت، بهشت، جهنم و تبعیت (پیروی) بود.